Ochrona zasobów genowych roślin użytkowych w Polsce i jest kontynuacją badań kolekcji roślin uprawnych prowadzonych przez PINGW w Puławach, a od 1971 roku w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin IHAR w Radzikowie. W 1979 roku w wyniku „Porozumienia Międzyresortowego” (Ministerstwo Rolnictwa, Polska Akademia Nauk, Ministerstwo Edukacji Naukowej i Ministerstwo Przemysłu Lekkiego) Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin został upoważniony do utworzenia Zakładu Krajowych Zasobów Genowych – ZKZG (obecnie od 1997 roku to Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych – KCRZG) odpowiedzialnego za gromadzenie, opracowywanie i przechowywanie w stanie żywym roślinnych zasobów genowych w kraju oraz za współpracę z  jednostkami zagranicznymi z tej dziedziny.

W porozumieniu sprecyzowane zostały zadania Zakładu Krajowych Zasobów Genowych (obecnie KCRZG) oraz kolekcji roślin uprawnych, tzw. kolekcji wiodących dla poszczególnych gatunków. Zbiory w kolekcjach wiodących  uznano za majątek narodowy. W myśl porozumienia działalność ZKZG miała być finansowana przez Ministra Rolnictwa, a kolekcji wiodących przez Ministrów odpowiednich Resortów.

W latach 1986-1990 program ochrony zasobów genowych roślin użytkowych finansowało Ministerstwo Naukowe w ramach Centralnego Programu Badań Podstawowych /Nr.05.04/. Realizowano 40 tematów szczegółowych, obejmujących 31 ważnych gospodarczo gatunków i grup roślin rolniczych, warzywnych, sadowniczych i ozdobnych oraz przemysłowych i zielarskich. Przedsięwzięcie miało charakter sieci współpracujących ze sobą kolekcji z centralna przechowalnią i centralnym systemem informacji o zasobach genowych zlokalizowanych w ZKZG w Radzikowie. Koordynatorem  merytorycznym i finansowym tego programu był Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – IHAR w Radzikowie.

Podstawowe zadania w powyższym programie były następujące:

• gromadzenie genotypów roślin zagrożonych erozją genetyczną,
• ocena zagrożonych genotypów, usuwanie niezamierzonych duplikatów
• przechowywanie w stanie żywym zebranych materiałów i udostępnianie ich hodowcom,
• dokumentacja zgromadzonych kolekcji.

Podczas realizacji programu wzbogacono go o nowe elementy:

• zwiększono liczbę gatunków objętych badaniami,
• włączono do współpracy zespoły naukowe z innych jednostek: uniwersytety, instytuty branżowe, spółki hodowli roślin,
• rozszerzono badania o rozmieszczenie w Polsce dzikich gatunków spokrewnionych z roślinami mającymi znaczenie użytkowe oraz zastosowanie oraz o metody laboratoryjne do oznaczanie białek i substancji specyficznych dla poszczególnych grup roślin.

W latach 1991-1992 program ochrony zasobów genowych roślin użytkowych był bardzo ograniczony ze względu na brak funduszy. Doprowadziło to do zerwania współpracy pomiędzy Zakładem Krajowych Zasobów Genowych, IHAR (obecnie KCRZG) z uczelniami, instytucjami branżowymi i stacjami hodowli roślin odpowiedzialnymi za prowadzenie kolekcji. Po zmianie sposobu finansowania poszczególne kolekcje były prowadzone indywidualnie przez poszczególne jednostki badawcze. Niektóre z tych placówek otrzymały fundusze na prowadzenie kolekcji w ramach działalności statutowej, badań własnych lub „służb państwowych”.

Od roku 1993 zadania związane prowadzeniem wybranych kolekcji było finansowane ze środków Badań Podstawowych Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 30 marca 1993 paragraf 8 ust 2). Trzy wyższe uczelnie, dziewięć branżowych instytutów, siedem stacji hodowli roślin (w tym 6 stacji hodowli  IHAR) i Ogród Botaniczny PAN prowadziły zbiór, ocenę i regenerację zgromadzonych materiałów.  W kolekcjach tych przechowywane były odmiany uprawne, linie hodowlane, odmiany lokalne (ekotypy), dzikie gatunki i linie reprezentujące zmienność naturalną i indukowaną.

Od 1996 r. zadania związane z ochroną zasobów genowych roślin użytkowych sprowadzały się do realizacji „Programu Ochrony Zasobów Genowych Roślin Użytkowych” ustanowionego przez MRiRW i koordynowanego przez KCRZG, IHAR.

Ustanowiony w 1996 roku Program Ochrony Zasobów Genowych Roślin Użytkowych był ważnym elementem krajowej strategii hodowlanej, pro-ekologicznej polityki państwa oraz miał istotne znaczenie dla realizacji programów rolno-środowiskowych w Polsce. Realizowany był jak poprzednio przez szereg współpracujących ze sobą instytucji  odpowiedzialnych  za poszczególne kolekcje wiodące roślin użytkowych. Kolekcje te  tworzą  Polski  Bank Genów, którego zadaniem jest zachowanie zasobów genowych ex situ roślin użytkowych. Do 2007 r. program był finansowany ze środków Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyznawanych corocznie na podstawie decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ramach postępu biologicznego w produkcji roślinnej.

Po zatwierdzeniu Polskiej Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Programem Działań na lata 2007-2013 (Uchwałą Rady Ministrów z dnia 26 października 2007 r.).  Od 2008 r. utrzymanie kolekcji zasobów genowych roślin użytkowych było finansowane w ramach programu wieloletniego – „Ulepszanie Roślin dla Zrównoważonych AgroEkoSystemów, Wysokiej Jakości Żywności i Produkcji Roślinnej na Cele Nieżywnościowe” koordynowanego przez KCRZG, IHAR-PIB a realizowanego we współpracy z 13 instytucjami

Obecnie realizowany Program Ochrony i Zrównoważonego Użytkowania Różnorodności Biologicznej wraz z Planem działań na lata 2015-2020 zatwierdzony Uchwałą NR 213 Rady Ministrów z dnia 6 listopada 2015 r. są kompleksowym dokumentem, obowiązującym do roku 2020. Realizowany jest Program Wieloletni zaplanowany na lata 2015 – 2020 pt. „Tworzenie naukowych podstaw postępu biologicznego i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem innowacji wsparcia zrównoważonego rolnictwa oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju”