Przechowalnia długoterminowa

Centralna klimatyzowana przechowalnia

W Krajowym Centrum Roślinnych Zasobów Genowych znajdują się nasiona ponad 70 tys. obiektów. Każdy obiekt powinien być reprezentowany w kolekcji podstawowej i aktywnej. Nasiona przechowywane są w klimatyzowanej przechowalni, w skład której wchodzą trzy komory do długoterminowego przechowywania w temperaturze -18 °C oraz pięć komór do średnioterminowego przechowywania o temperaturze 0 °C.

Kolekcja podstawowa to próbki nasion reprezentujące pulę genów przechowywanego obiektu zgromadzone w ilości pozwalającej na co najmniej dwukrotną regenerację danego obiektu. W praktyce oznacza to próbkę o wielkości minimalnej 2-4 tys. nasion. Przechowuje się je w temperaturze -18 °C, zapakowane próżniowo w hermetyczne trójwarstwowe torebki z tworzyw sztucznych i  folii aluminiowej. Przewidywany, teoretyczny okres przechowywania nasion w warunkach kolekcji bazowej może osiągnąć, zależnie od gatunku, nawet 2 000 lat.

Kolekcję aktywną stanowią próbki nasion przeznaczone do dystrybucji. Nasiona w liczbie od tysiąca do kilkudziesięciu tysięcy zapakowane są próżniowo w hermetyczne słoiki i przechowywane w temperaturze 0° C. W tych warunkach przewiduje się utrzymanie żywotności nasion przez okres około 30 lat. Odbiorcami nasion są m.in. naukowcy, hodowcy czy rolnicy pochodzący z całego świata. W ciągu ostatnich lat daje się zaobserwować wzrastające zainteresowanie odbiorców krajowych. Sposób wykorzystania udostępnionych obiektów jest szeroki: od celów czysto naukowych, poznawczych, po przez hodowlę aż po edukację. Na przykład Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym użyło pozyskanych z banku genów KCRZG nasion szeregu gatunków roślin do obsiania poletek pokazowych w ogrodzie eksperymentalnym skansenu archeologicznego Grodziska Żmijowiska.

Próby przeznaczone do przechowania zarówno długoterminowego jak również średnioterminowego oceniane są pod względem ilości nasion niezbędnych do umieszczenia w banku genów oraz ich zdolności kiełkowania. Minimalna ilość nasion przyjmowanych do przechowalni wynosi od trzech do pięciu tysięcy, w zależności od gatunku. Minimalna wymagana zdolność kiełkowania nasion to 85%. Jeśli otrzymana próba spełnia te wymagania, zostaje zarejestrowana jako obiekt przechowalniany i jest przygotowywana do przechowywania poprzez właściwe suszenie i pakowanie.

Proces suszenia nasion przeznaczonych do przechowywania długoterminowego i   średnioterminowego przebiega w pomieszczeniu o temperaturze 20 °C i wilgotności względnej powietrza 15%. Po osiągnięciu 3-7% zawartości wody (w zależności od gatunku) nasiona są pakowane próżniowo.

Przechowywane próbki nasion poddawane są systematycznemu monitoringowi jakości zgodnie z międzynarodowymi standardami wymaganymi w bankach genów (FAO 2014. Genebank Standards for Plant Genetic Resources for Food and Agriculture).

Warunkiem wysłania nasion z Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych jest zaakceptowanie standardowej umowy o transferze materiału.

W ostatnich latach przeprowadzono kompleksowy remont pomieszczeń przechowalni długoterminowej, dostosowując ją do międzynarodowych standardów banków genów, m.in. wymieniono izolację komór chłodniczych i mroźniczych oraz herbarium, zainstalowano systemy sygnalizacji pożaru i kontroli dostępu oraz zasilanie i oświetlenie awaryjne. Przechowalnię wyposażono również w system monitoringu pracy urządzeń chłodniczych i mroźniczych jak również w system monitorowania parametrów przechowywania znajdujących się w niej zasobów genowych. Sama instalacja chłodnicza również została zmodernizowana – jest obecnie znacznie bardziej energooszczędna i ekologiczna.